Prof. Dr. Kut Sarpyener Stres kırığı günümüzün en popüler hastalığıdır. Farkında olmadan sağlığımızı çok rahat bozabiliyoruz. Uzun süreli alışverişler, moda olan ve ayak sağlığının bozulmasına öncülük eden ayakkabı çeşitleri; topuklu ayakkabılar, babetler, terlikler, sandaletler, düz taban bez ayakkabılar ve dahası. Aslında bizden daha önemli değil. Bunun farkına varmadan yaptığımız saatlerce yürüş ile ayaklarımızın canını çıkartıyoruz. Uzmanların bas bas bağırdığı düz taban ayakkabılar zararlı, topuklular eklem şeklinizi, ayak sağlığınızı bozuyor kelimeleri canımızı sıksa da stres kırığı yüzünden ameliyat olmak zorunda kalmak ve aylarca alçıda gezmek eminim ki hiç kimsenin isteyeceği bir şey değildir. Hem de bunun sırf alışveriş merkezlerinde geçirdiğimiz boş zamanlar ve moda olan ayakkabılar yüzünden başımıza gelmiş olması çok daha trajikomik bir durum. Ayak sağlığın için bir adım atmak istiyorsan, ilk olarak bilinçlenmelisin, bu nedenle hazırladığım bu bölüm umuyorum çok işinize yarayacaktır. Prof. Dr. Kut Sarp Yener siz Monthly Fitness okuyucuları için stres kırığı ile ilgili sorularımı cevapladı…Stres kırığı vücudumuzun nerelerinde oluşur?
Stres kırığı genelde tarak kemiği ve fibula başında oluşur. Yani, genelde ayaktaki tarak kemiği ve alt bacakta meydana gelir. Bu hakiki bir kırık değildir, fakat zaman içinde hakiki bir kırığa dönüşebilir. Stres kırığı kimlerde oluşur?
Stres kırığı uzun yol yürüyen ve doğru ayakkabı giymeyenlerde, vitrinlere uzun süre bakarak alışveriş yapan (window shoping), saatlerce topuklu ayakkabı ile dolaşan kişilerde, düzenli spor yapan; ama amaca uygun ayakkabı giymeyenlerde. Örneğin; ince tabanlı koşu ayakkabısıyla basketbol oynamak ve sıçrama hareketlerini yapmak gibi. Bu kişiler uzun süre bu tarz aktiviteleri yanlış ayakkabı ile yapmaya devam ederse, bacağında ilk olarak kas ve kemik ağrısı hissetmeye başlar. Önlem alınmazsa ilerler ve stres kırığı oluşur. Stres kırığı neden oluşur?
Stres kırığı yanlış ayakkabı, yani düz taban, topuklu, küçük veya büyük ayakkabılar ile uzun süre ayakta kalmakla oluşabileceği gibi; antrenmanlarda aşırı yüklenme ağırlık antrenmanlarında, koşu bantlarında yapılan saatlerce koşularda da meydana gelebilir. D vitamini eksikliği olan kişilerde aşırı yüklenme (antrenman) sonucunda stres kırığı oluşumu görülebilir. Kişi stres kırığı olduğunu nasıl anlar?
Kişi ayağında veya bacağında kemik ağrısı ve kas ağrısının şiddetiyle yürüyememeye başlar. Ağrı şiddetlendikçe yere basması zorlanır bu şekilde stres kırığı kendini gösterir. Bu durumda kontol çok önemlidir. Tedavisi nasıl olur?
Stres kırığı oluşan bölgeye alçı yapılır veya üzerine basmaması ve istirahat etmesi gerekir. Alçı yapımı tedaviyi hızlandırır. Kişi tedavi etmez ise üzerine yüklenir, uzun yürüyüşler yaparsa stres kırığı tedavi edilemez hale gelir ve ameliyata kadar ilerler. İlk başta çok büyük bir problem yaratmadığı düşünülse de ilerleyen zamanlarda ameliyata kadar giderek normal tedavi sürecini iki katına çıkarmış olur. Tedavi sürecinde kişi nelere dikkat etmelidir? Bu süreçte kişi metabolizmasını düzenlemeli, yani sağlıklı ve düzenli beslenmelidir. Takviyeler gerekiyorsa, doktor tavsiyesi üzerine alınmalıdır. D vitamini eksikliğine bakılmalı ve test sonucuna göre D vitamini takviyesi de almalıdır. Kesinlikle teşhis konulan ayağın üzerine yüklenilmemelidir. Yorucu ve yıpratıcı hareketlerden kaçınmalıdır. Gerekiyorsa fizik tedavi olunmalıdır. D vitamini testini yaptırdınız ve sonuçlar elinizde; Test adı Hidroksi Vitamin D3 Ciddi eksiklik: <10 Eksiklik: 10 – 25 Optimal Düzey: 25 – 80 Toksik: > 80 Yani, bu durumda 25 ile 80 arasında normal düzeydesiniz. 10’un altında çıkarsa, ciddi bir eksiklik söz konusudur. Eksiklik durumunda doktorunuzun tavsiyesi ile D vitamini alımına başlayabilirsiniz. 80’in üzerinde çıkarsa aşırılık söz konusudur. Bu durumda doktorunuza danışın, nasıl bir yol izlemeniz gerektiğini size söyleyecektir. Bu aşırılık durumlarında kesinlikle erteleme yapmayın, erken önlem almanız her zaman avantaj yaratır.
Dikkat: Türk toplumunda D vitamini eksikliği çok fazla görülür. Bunun nedenleri; kapalı kıyafetler ve güneş görmemektir.Unutmayın: D vitamini sadece güneşten alınır ve kemik gelişimi için çok önemlidir. Osteoporoz sorunu olanların, ergenlik ve hamilelik dönemindeki kişilerin, eklem ve kemik hastalıkları olanların, özellikle güneşlenmeleri ve yaz aylarını değerlendirmeleri gerekmektedir. D vitamini büyüme hormonunu da desteklediği için çocuk ve gelişim çağındakiler için son derece önemli bir kaynaktır. Not: Yüksek faktörlü güneş kremleri D vitamini alımınızı engeller. Tatile gittiğiniz dönemlerde vücudunuz güneşe alıştıktan sonra faktörünüzü yavaş yavaş düşürün ve kullanmamaya özen gösterin. D vitamini alımı kış aylarında da gerçekleşir. Kışın öğlen saatlerin dışarıda geçirdiğiniz bir saat bile günlük D vitamini alımınız için yeterli olacaktır.