Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak (Gluten Enteropatisi); bir ince bağırsak hastalığıdır. Basit bir tanımla buğday, arpa, yulaf, çavdar gibi tahılların içinde bulunan gluten isimli proteine karşı ince bağırsağın ömür boyu sürecek emilim bozukluğudur. Önemli bir genetik otoimmun hastalıktır. Toplum genelinde yüz kişiden en az birinde çölyak hastalığına rastlanmaktadır. Ayrıca yapılan araştırmalara göre sadece Amerika’da 2.5 milyon kişinin henüz teşhis edilmediği ve uzun süreli sağlık komplikasyonları açısından risk taşıdığı gözler önüne serilmektedir.

Çölyak hastaları gluten (Gluten; buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllarda bulunan protein çeşididir.) tükettikleri zaman, ince bağırsaklarında toksik etki meydana gelir. Toksik etki ise ince bağırsakta besinlerin emilim ve kana geçmesini sağlayan villusların zarar görmesine sebep olur. Bu nedenle ince bağırsak işlevini yerine getiremez ve sindirim tamamlanamaz.

Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır. Bu da demek oluyor ki ailenin herhangi bir bireyinde çölyak varsa sonraki nesillere bu hastalık aktarılabilir. Yapılan araştırmalar, çölyak oluşmuş ailelerin birinci dereceden akrabalarında hastalığa rastlanma oranının %10 olduğunu belirtmektedir. Ayrıca kız çocuklarında erkek çocuklarına oranla çölyak daha sık görülmektedir.

Hastalığın ilk belirtileri anne sütü veya diğer sütlerle birlikte buğday, yulaf, arpa, çavdar içerikli ek besinlere başlanması ile oluşur. Ayrıca çölyak hastalığı, herhangi bir yaşta çeşitli sebepler ile karşımıza çıkabilir.

Çölyak Hastalığının En Önemli Belirtileri

Çölyak hastalığının 200’den fazla belirtisi vardır, bu sebeple teşhisi oldukça zordur. En önemli belirtileri ise şu şekildedir;

• Yaşa göre kiloda düşüklük
• Karın bölgesinde öne doğru şişlik
• Kas zayıflığı ve sertleşmiş kaslar
• Demir emilimi yetersizliğine bağlı kansızlık
• Kalsiyum yetersizliği, eklem-kemik ağrıları
• İştahsızlık, kusma, ishal ve gaz şikayetleri
• Büyüme geriliği
• Depresyon, mutsuzluk, bezginlik, sinirlilik
• Ciltte kaşıntılı döküntüler

Tedavi edilmeyen çölyak hastalığı beraberinde önemli sağlık problemlerini (demir eksikliği anemisi, osteoporoz, üreme sisteminin verimsizliği, vitamin ve mineral eksiklikleri, laktoz intoleransı vb…) getirmektedir. Bu nedenle siz de bu belirtilerden birkaçına sahipseniz en yakın sağlık kurumuna başvurup gereken tetkiklerin yapılmasını sağlayabilirsiniz.

Beslenme Tedavisinin Önemi

Çölyak hastalarında en önemli tedavi; diyetten gluten içeren tüm gıdalar çıkarılarak katı bir glutensiz diyet uygulanmasıdır. Ayrıca bu süreçte sindirimi zor olan kırmızı-yeşil lahana, kuru baklagiller, soğan türevleri, kızartmalar, yağlı et ve yağ eklenmiş ağır besinler bağırsakları yormamak adına bir süreliğine tüketilmemelidir. Diyete uyulduğu takdirde, 24 saat içerisinde klinik bulgular düzelir ve iştah açılır. İnce bağırsak mukozası zamanla eski haline döner ve iyileşme sağlanır. Anlaşılacağı üzere glutensiz diyet, zayıflama diyetinden ziyade bir tedavi diyetidir. Mutlaka doktor ve diyetisyen kontrolünde takip edilmelidir. Siz de gluten intoleransı açısından en ufak bir şüphe duyuyorsanız, mutlaka doktorunuza görünün. Unutmayın, erken teşhis çok önemli! Sağlık ve huzurla kalın 🙂

Kaynaklar:

• Prof. Dr. Gülden Köksal, Uzm. Dyt. Hülya Gökmen, Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi, 2015.

• www.celiac.org