Cıva Zehirlenmesi Nedir?

Cıva zehirlenmesi mi, o da ne ?

Cıva; doğa üzerinde oldukça yaygın bulunan ve endüstriyel atıklar ile buhar halinde havaya salınan gümüş renkli toksik bir ağır metaldir. Hepimiz oda sıcaklığında sıvı halde bulunduğunu cıva termometrelerinden hatırlar gibiyiz değil mi ? 🙂
Cıvanın elementel, organik ve inorganik tuzlar olmak üzere üç farklı formu bulunmaktadır, ki bu formlar birine dönüşebilmektedir. En tehlikeli formlarından biri metil cıvadır. Metil cıva ile birikim zinciri başlar: küçük balık su yosununu, daha büyük balıklar da küçük balıkları yer ve en son soframıza gelene kadar bu döngü devam eder. Doğru orantılı olarak balıklardaki cıva oranı da artar.
Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı çalışmalara göre cıva vücudumuza çoğunlukla; dental amalgam, derin sularda yüzen balıklar veya kontamine olmuş balıklar ile girmektedir. Ağır metaller ile ilgili işlerde çalışanlar da ayrıca cıvaya maruz kalmaktadır. Hangi formda olduğu, dozu ve maruziyet oranına göre toksidite de değişmektedir. Cıva zehirlenmesi en yaygın olarak nörolojik, gastrointestinal ve renal organ sistemlerine etki etmektedir. Cıva buharı solunumu, cıva tüketimi, enjektesi veya emilimi ile zehirlenme meydana gelebilmektedir. Mesela; hava ile solunan cıva buharının öncelikli hedefi beyindir ve bu durum da sinir sistemini etkilemektedir. Arıtılamadığında nöropsikiyatrik beyin hasarına, bebek ve çocuklarda beyin gelişimi ile orantılı olarak öğrenme problemlerine, kalp rahatsızlıklarına ve bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesine sebebiyet verebilir.

Cıva Zehirlenmesinin Belirtileri:

• Titreme
• Yorgunluk
• Uyku problemleri
• Kas ve eklem ağrıları
• Saç dökülmesi
• El ve ayak parmaklarında uyuşma
• Yürüyüş bozukluğu
• Mide krampları
• Kanlı ishal gibi belirtilerden bir veya birkaçını gösteriyorsanız, mutlaka ertelemeyin doktorunuza danışın.

Balık eti, kaliteli bir protein ve omega-3 kaynağı olarak dengeli ve sağlıklı bir diyet için çok önemlidir. Çeşitli balık türleri ile zenginleştirilmiş bir diyet kalp sağlığını korur ve çocukların ideal büyüme gelişmesini destekler. Her deniz ürününde bir miktar cıva vardır. Ancak bu miktar, tüketeceğimiz ürünün hangi denizde ve ne kadar derinlikte yaşadığına bağlı olarak değişmektedir. Seçeceğiniz ürünün temiz sularda yaşaması, tazeliği ve çok bekletmeden tüketilmesi çok önemlidir. Fabrika atıklarının bulunduğu denizlerde yaşayan balıklarda ne yazık ki kontaminasyon riski bulunmaktadır. Bu faktör göz ardı edilmemelidir.
En riskli deniz ürünlerinden biri derin sularda yaşayan midyedir. Çoğunlukla vapur, gemi veya iskele diplerine yapışık olarak yaşar ve oradaki suyu süzerken cıva, arsenik, kurşun, kadmiyum, kalay, bakır gibi ağır metalleri de bünyesine alır. Köpek balığı, kılıç balığı, kral balığı ve kiremit balığı (tilefish) gibi balıklar en derin sularda uzun yıllar boyunca yaşar ve en yüksek cıva oranına sahip balıklardır.
Mezgit, levrek, barbunya, kefal, kalkan, lüfer gibi balıklar da derin sularda yaşar. Temiz denizlerdeki bu besin değeri yüksek balıklar haftada 2-3 kez tüketilebilir. Somon balığı düşük cıva ve yüksek omega-3 içeriği ile en tercih edilesi balıklar arasındadır. İstavrit, palamut, hamsi, uskumru gibi küçük ve yüzeyde yaşayan yüzey balıklarının cıva seviyeleri düşüktür.
Özetleyecek olursak; 
Kendi yapacağımız tercihler ile cıva maruziyetini en aza indirgeyebilir, kaliteli beslenmemize devam edebiliriz. ‘’Azı karar, çoğu zarar.’’ atasözümüze dayanan bu seçimlerimiz;

• Temiz sularda yaşayan balıkların tercih edilmesi ve haftada 2-3 kereden fazla tüketilmemesi,
• Mevsim balıklarının tercih edilmesi ve çok bekletilmeden taze bir şekilde tüketilmesi,
• En derin sularda yaşayan köpek balığı, kılıç balığı gibi balıkların tüketiminden mümkün olduğunca kaçınılması şeklindedir.

Biliyor muydunuz ?
Dünyanın en çok tüketilen balığı ünvanına sahip ton (orkinos) balığı, Amerika’da 2004 yılında yapılan bir çalışmada hamilelerin ve küçük çocukların fazla yemelerinin tehlikeli olduğu belirtilmiştir. Bu durumun sebebi ise, balıktaki cıvanın fazla tüketim ile birikerek beyne etki edip bebeklerin sinir sistemi gelişimine zarar verebilecek olmasıdır. Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), ton balığının haftada ikiden fazla yenilmemesini önermektedir. Hamile kadınlar veya hamile kalmayı planlayanlar cıva içeren balık ve deniz ürünlerinden mümkün olduğunca uzak durmalılar.